Polscy czwartoklasiści mistrzowsko rozwiązują testy, ale są też na końcu tabeli przedstawiającej samopoczucie.

Czy braliście udział w badaniu wyników nauczania matematyki i nauk przyrodniczych TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study)?
Pytanie dotyczy osób, które w 2023 r. chodziły do czwartej klasy szkoły podstawowej. Międzynarodowe sprawdziany odbywają się co cztery lata od 1995 r., w Polsce – od 2011 r. W ostatniej edycji udział wzięło 360 tys. dzieci z 12 tys. szkół w 58 krajach świata. W Polsce wylosowano 150 szkół – nie podano ich do publicznej wiadomości. W każdej placówce losowano też klasy (chyba, że w szkole było ich mało, to pisali wszyscy). W sumie testy rozwiązywało w naszym kraju 4666 dzieci. Zestawów było kilka (nikt nie wiedział, który dostanie), ale w każdym znalazło się po ok. 13 zadań.

A jak poradzili sobie z zadaniami wylosowani uczniowie?

Bardzo dobrze. Z matematyki – ze średnim wynikiem 546 pkt. – zajęli 10 miejsce na świecie.
Singapur (615 pkt.)
Tajwan (607)
Korea Południowa i Hongkong (594)
Japonia (591)
Makao (582)
Litwa (561)
Turcja (553)
Anglia (552)
Polska (546)

W większości krajów biorących udział w badaniu w zakresie umiejętności matematycznych chłopcy zdobyli więcej punktów niż dziewczęta. Także w Polsce średni wynik chłopców jest o 11 punktów wyższy od wyniku ich rówieśniczek. Takich różnic nie ma w wiedzy przyrodniczej.

Zadania z zakresu biologii (45 proc.), fizyki (35 proc.) i geografii (20 proc.) okazały się dla polskich czwartoklasistów prostsze niż matematyka – zajęli siódme miejsce na świecie i drugie w Europie.
Singapur (607)
Korea Południowa (583)
Tajwan (573)
Turcja (570)
Anglia (556)
Japonia (555)
Polska i Australia (550)
Hongkong (545)
Finlandia (542)

Po testach uczniowie wypełniali ankietę, w której określali swój stosunek do szkoły. Tu już nie mamy się czym chwalić. Choć 60 proc. polskich czwartoklasistów deklaruje, że lubi chodzić na lekcje, to w rankingu przedstawiającym związek ze szkołą zajmują ostatnie miejsce.

Co im przeszkadza?

Jedna piąta pytanych twierdzi, że na każdej lub prawie każdej lekcji matematyki doświadcza sytuacji utrudniających naukę: uciążliwy hałas w klasie, upominanie uczniów przez nauczyciela czy przerywanie nauczycielowi podczas prowadzenia lekcji.
16 proc. uczniów ma takie zakłócenia na prawie każdej lekcji przyrody.
Na matematyce idealne warunki do nauki ma jedynie 11 proc. uczniów, na lekcjach przyrody – 19 proc.
A jak wyglądają wasze lekcje?

Z badań wynika, że najspokojniej można uczyć się matematyki w Albanii: minimalne zakłócenia związane ze złym zachowaniem kolegów obserwuje 47 proc. uczniów. Przyrody natomiast najlepiej uczyć się w Japonii (51 proc.). Z kolei najgorsze warunki występują na zajęciach z matematyki w Brazylii (33 proc. uczniów deklaruje zakłócenia w znaczącym stopniu) i Iranie (26 proc.). Na lekcjach przyrody też najtrudniej jest w Brazylii (36 proc.), a potem w Chile (33 proc.).

Ciężko jest również podczas przerw. Uczniowie doświadczają zachowań przemocowych w kontaktach z rówieśnikami. Najczęściej jest to:
• wyśmiewanie (15 proc. uczniów ma takie doświadczenie przynajmniej raz w tygodniu);
• pomijanie w grach i zabawach (13 proc.);
• rozpowszechnianie kłamliwych informacji (13 proc.).

Zjawisko dręczenia występuje w polskich szkołach nieco rzadziej niż w większości innych krajów. 62 proc. naszych uczniów nie doświadczyło go w roku szkolnym, w którym badanie zostało przeprowadzone. Wciąż jednak zostaje 38 proc. poszkodowanych. Niestety, istnieje związek pomiędzy byciem ofiarą i osiągnięciami w nauce. We wszystkich krajach najwyższe wyniki osiągają uczniowie, którzy nie doświadczają dręczenia ze strony rówieśników. Przemoc powoduje stres i obniżone poczucie własnej wartości. Może prowadzić do osamotnienia, wykluczenia uczniów prześladowanych z klasowej grupy. Niepokojący jest też fakt, że tylko 67 proc. czwartoklasistów wskazuje, że nigdy nie zostało w szkole pobitych. Oznacza to, że na przemoc fizyczną narażonych jest ponad ¼ uczniów.

Co możesz zrobić?
• Reaguj, kiedy widzisz przemoc. Zaprotestuj. Udziel wsparcia ofierze. Poinformuj o zdarzeniu osobę dorosłą.
• Uważaj z żartami – jeśli twój „żart” sprawia komuś przykrość, nie jest żartem.
• Nie lajkuj, nie udostępniaj agresywnych komentarzy w internecie.
• Nie odpowiadaj agresją na agresję – w ten sposób jedynie prowokujesz prześladowcę do dalszych ataków.

Czy znasz ten numer?
116 111 to telefon zaufania dla dzieci i młodzieży. Działa codziennie, 24 godziny na dobę. Odbierają go wykwalifikowani psychologowie i pedagodzy, którzy potrafią rozmawiać z młodymi ludźmi o ich problemach. Mogą udzielić profesjonalnej porady w sytuacjach kryzysowych. W ciągu 14 lat działania telefonu było ponad 1,3 miliona połączeń od dzieci, które szukają pomocy. Niektóre są w dramatycznej sytuacji. Dziennie dzwoni średnio 18 osób z myślami samobójczymi. Jeżeli jesteś nieszczęśliwy, znalazłeś się w sytuacji, z którą nie potrafisz sobie poradzić lub zwyczajnie nie masz z kim porozmawiać – zadzwoń.

Z badań przeprowadzonych na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka w 2021 r. wynika, że ok. 14 proc. uczniów w Polsce wymaga interwencji związanej z ich funkcjonowaniem psychicznym. Wynik świadczący o niskim samopoczuciu psychicznym i niezadowoleniu ze swojego życia odnotowano u 15 proc. badanych z klas II szkoły podstawowej oraz 13 proc. z klas VI. Wyniki zależały od płci i miejsca zamieszkania. W II klasach najsmutniejsi byli chłopcy z dużych miast, zaś w VI klasach dziewczyny mieszkające na wsi.

***
Dobosz-Leszczyńska, W. (red.). (2024). Osiągnięcia matematyczne i przyrodnicze czwartoklasistów. TIMSS 2023: trendy, wyzwania, perspektywy. Instytut Badań Edukacyjnych.
Szredzińska, R. (2022). Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. W: M. Sajkowska, R. Szredzińska (red.), Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.

Zapraszamy do czytania miesięcznika Victor Junior! 

Zdjęcie wprowadzające: fot. Jihan Nafiaa Zahri/Shutterstock.com