Czy zbójnik może być dobry?

 

Utwory „Pani Twardowska” oraz „Powrót taty” (które napisał Adam Mickiewicz) to wasze lektury. Dobrze je poznać, zanim zaczniecie o nich mówić na języku polskim!

 

Poznajemy wspólnie lektury obowiązkowe i uzupełniające!

 

Utwory „Pani Twardowska” i „Powrót taty” to ballady.
Co to jest ballada?
To wierszowany, rymowany utwór opowiadający na ogół ciekawą, pełną napięcia i grozy, tajemniczą historię. Ballada ma:
● fabułę (można ją opowiedzieć, napisać jej plan),
● narratora (który opowiada historię),
● bohaterów, których dialogi często są bezpośrednio przytaczane.
Koniecznie zapamiętajcie, że autorzy ballad niejednokrotnie czerpali z ludowych legend, podań, opowieści. W balladach występują:
● niezwykłe miejsca,
● postaci fantastyczne, np. diabły, duchy, upiory, świtezianki.

 

Kim był Adam Mickiewicz?
Znanym polskim poetą XIX-wiecznym, który pochodził z Litwy, autorem ballad, bajek i wierszy, a także słynnego eposu „Pan Tadeusz” i dramatu „Dziady”. Sporą część życia spędził na emigracji, we Francji.

 

Poznajcie plan wydarzeń ballady „Pani Twardowska”
1. Pojawienie się diabła na dnie kieliszka rozbawionego Twardowskiego.
2. Opowieść Mefistofelesa o układach ze szlachcicem:
a) wspomnienie cyrografu na Łysej Górze, który ustalał, że Twardowski po dwóch latach czarów miał się zjawić w Rzymie i oddać diabłom duszę,
b) siedem lat hulanek szlachcica,
c) dopadnięcie Twardowskiego przez diabła w karczmie „Rzym”.
3. Próba ucieczki szlachcica i przypomnienie Mefistofelesa o szlacheckim słowie.
4. Trzy zadania Twardowskiego dla biesa:
a) ożywienie konia z obrazu i skręcenie bicza z piasku oraz zbudowanie gmachu – wykonane przez diabła,
b) kąpiel w wodzie święconej – dopełniona z odrazą przez Mefista,
c) rok życia z panią Twardowską – warunek nie do spełnienia.
5. Ucieczka diabła przez dziurkę od klucza.

 

O co może zapytać nauczyciel na lekcji podczas omawiania lektury?

● Jakie cechy ballady ma utwór „Pani Twardowska?
→ w balladzie Adama Mickiewicza występuje postać diabła; postaci fantastyczne, np. diabłów często pojawiają się w utworach autorów, którzy żyli w XIX wieku, w epoce romantyzmu, w tym w balladach
→ ballada nawiązuje też do dawnej legendy – o czarnoksiężniku, panu Twardowskim
→ utwór jest pełen dramatycznego napięcia, nie wiadomo, jak skończy się ta historia, czy diabeł ostatecznie zabierze duszę Twardowskiego…
→ tekst jest utworem wierszowanym, rymowanym, przytacza się w nim dialogi postaci

● Czy zauważyłeś humor w tej balladzie?
W tej balladzie jest mowa o bardzo tajemniczych i groźnych kwestiach, takich jak pojawienie się diabła, zaprzedanie mu duszy. A jednak potraktowano je z humorem. Śmieszny jest finał historii – Mefistofeles bardziej boi się pięknej, pozornie niegroźnej kobiety, żony Twardowskiego, niż wykonywania trudnych zadań, w tym wykąpania się w święconej wodzie!

● Podaj najsłynniejsze cytaty z „Pani Twardowskiej”.
„Jedzą, piją, lulki palą,
Tańce, hulanka, swawola”

„Śmieszy, tumani, przestrasza.”

„Ale zemsta, choć leniwa,
Nagnała cię w nasze sieci:
Ta karczma Rzym się nazywa…
Kładę areszt na waszeci.”

 

 

Poznajcie plan wydarzeń ballady „Powrót taty”
1. Matczyne wezwanie dzieci do modlitwy za długo niewracającego z podróży ojca – kupca.
2. Modlitwa o szczęśliwy powrót taty – na wzgórku pod miastem, przed cudownym obrazem.
3. Turkot wozów.
4. Na powitanie taty!
5. Radosne spotkanie.
6. Napad dwunastu zbójców na ojca i dzieci.
7. Bezskuteczne błagania kupca o litość.
8. Rabunek.
9. Ocalenie ojca i dzieci przez przywódcę zbójeckiej bandy.
10. Podziękowanie kupca.
11. Opowiadanie starszego zbójcy o powodach decyzji:
a) historia dawno planowanego napadu,
b) usłyszenie dziecięcej modlitwy ze wzgórka,
c) „śmiech pusty”, a potem „litość i trwoga”,
d) wspomnienie o własnej rodzinie – żonie i maleńkim synku,
e) decyzja o wypuszczeniu napadniętych.
12. Prośba zbójcy o modlitwę za jego duszę.

 

O co może zapytać nauczyciel na lekcji podczas omawiania lektury?

● Kim jest postać dobrego zbójnika?
W balladzie Adama Mickiewicza występuje postać dobrego rozbójnika, często pojawiająca się w utworach XIX-wiecznych (z epoki romantyzmu). Autorów tych czasów fascynowały tajemnice ludzkich serc, pociągał ich mrok ludzkiej duszy, sekrety ludzi skłóconych z prawem, walczących o coś, cierpiących, wyobcowanych ze społeczeństwa, samotnych. Takim człowiekiem jest właśnie przywódca zbójców, bezwzględny rabuś i przestępca, którego serce porusza jednak dziecięca modlitwa i rodzinne wspomnienia…
Chyba nie jest taki do końca zły… Jak myślicie?

● Dlaczego przywódcę zbójeckiej bandy można nazwać dobrym zbójcą?
→ Jest zdolny do współczucia i litości, dlatego porusza go modlitwa dzieci i lituje się nad obcym człowiekiem i jego rodziną.
→ Kocha swoją żonę i synka do tego stopnia, że ze względu na nich daruje życie i zdrowie obcym ludziom.
→ Zależy mu na zbawieniu duszy, dlatego prosi dzieci kupca o modlitwę w swojej intencji.

● Podaj najsłynniejsze cytaty z ballady „Powrót taty”.
„Tato nie wraca, ranki i wieczory
We łzach go czekam i trwodze”

„Pierwszy bym pałkę strzaskał na twej głowie,
Gdyby nie dziatek pacierze.”

„Słucham, z początku porwał mię śmiech pusty,
A potem litość i trwoga.”

„Kupcze, jedź w miasto, ja do lasu muszę,
Wy, dziatki, na ten pagórek
Biegajcie sobie i za moją duszę
Zmówcie też czasem paciórek”

 

Zdjęcie: fot. Igor Zakowski/Shutterstock.com